لا خیر فى کثیر من نجوئهم إ لا من أ مر بصدقه أ و معروف أ و إ صلح بین الناس و من یفعل ذلک ابتغاء مرضات الله فسوف نؤ تیه أ جرا عظیما (۱۱۴)
ترجمه :
۱۱۴ – در بسیارى از سخنان در گوشى (و جلسات محرمانه ) آنها خیر و سودى نیست مگر کسى که (به این وسیله ) امر به کمک به دیگران یا کار نیک یا اصطلاح در میان مردم کند، و هر کس براى خشنودى پروردگار چنین کند پاداش بزرگى به او خواهیم داد.
تفسیر نمونه ایت الله العظمی مکارم شیرازی :
سخنان در گوشى
در آیات گذشته اشاره اى به جلسات مخفیانه شبانه و شیطنت آمیز بعضى از منافقان یا مانند آنها شده بود، در این آیه بطور مشروحتر از آن تحت عنوان نجوا بحث مى شود.
نجوا تنها بمعنى سخنان در گوشى نیست بلکه هر گونه جلسات سرى و مخفیانه را نیز شامل مى شود، زیرا در اصل از ماده نجوه (بر وزن دفعه ) بمعنى سرزمین مرتفع گرفته شده است ، چون سرزمینهاى مرتفع از اطراف خود جدا هستند، و از آنجا که جلسات سرى و سخنان در گوشى از اطرافیان جدا مى شود، به آن نجوى گفته اند و بعضى معتقدند که همه اینها از ماده نجات بمعنى رهائى گرفته شده است ، زیرا یک نقطه مرتفع از هجوم سیلاب در امان است ، و یک مجلس سرى یا سخن در گوشى از اطلاع دیگران برکنار مى باشد.
به هر حال آیه مى گوید: در غالب جلسات محرمانه و مخفیانه آنها که بر اساس نقشه هاى شیطنت آمیز بنا شده خیر و سودى نیست .
(لا خیر فى کثیر من نجویهم )
سپس براى اینکه گمان نشود هر گونه نجوا و سخن در گوشى یا جلسات سرى مذموم و ممنوع است ، چند مورد به عنوان مقدمه بیان یک قانون کلى ، به صورت استثناء در ذیل آیه ذکر کرده مى فرماید:
مگر اینکه کسى در نجواى خود، توصیه به صدقه و کمک به دیگران ، یا انجام کار نیک ، و یا اصلاح در میان مردم مى نماید.
(الا من امر بصدقه او معروف او اصلاح بین الناس )
و این گونه نجویها اگر به خاطر تظاهر و ریاکارى نباشد بلکه منظور از آن کسب رضاى پروردگار بوده باشد، خداوند پاداش بزرگى براى آن مقرر خواهد فرمود.
(و من یفعل ذلک ابتغاء مرضات الله فسوف نؤ تیه اجرا عظیما)
اصولا نجوا و سخنان درگوشى و تشکیل جلسات سرى در قرآن به عنوان یک عمل شیطانى معرفى شده است .
انما النجوى من الشیطان :
نجوى از شیطان است زیرا این کار غالبا براى اعمال نادرست صورت مى گیرد، چون انجام کار خیر و مفید و مثبت معمولا چیز محرمانه و مخفیانه اى نیست که مردم بخواهند با سخنان در گوشى آن را انجام دهند.
ولى از آنجا که گاهى شرائط فوق العادهاى پیش مى آید که انسان مجبور میشود در کارهاى نیک از روش نجوا استفاده کند این استثناء مکرر در قرآن آمده است .
یا ایها الذین آمنوا اذا تناجیتم فلا تتناجوا بالاثم و العدوان و معصیه الرسول و تناجوا بالبر و التقوى :
اى کسانى که ایمان آورده اید هنگامى که نجوا مى کنید براى گناه و ستم و نافرمانى پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نجوا نکنید و تنها براى کار نیک و پرهیز کارى نجوا داشته باشید.
اساسا نجوا اگر در حضور جمعیت انجام پذیرد سوء ظن افراد را بر مى انگیزد، و گاهى حتى در میان دوستان ایجاد بدبینى میکند، به همین دلیل بهتر است
که جز در موارد ضرورت از این موضوع استفاده نشود و فلسفه حکم مزبور در قرآن نیز همین است .
البته گاهى حفظ آبروى انسانى ایجاب میکند که از نجوا استفاده شود، و از جمله آن کمکهاى مالى است که در آیه فوق به عنوان صدقه از آن یاد شده است .
و یا امر به معروف کردن که گاهى اگر آشکارا گفته شود، طرف ، در برابر جمعیت شرمنده مى شود، و شاید به همین علت از پذیرش آن امتناع ورزد و مقاومت کند، که در آیه فوق از آن تعبیر به معروف شده است .
و یا در موارد اصلاح بین مردم که گاهى آشکارا گفتن مسائل جلو اصلاح را مى گیرد، و باید با هر کدام از طرفین دعوا جداگانه و به صورت نجوا صحبت شود تا نقشه اصلاحى پیاده گردد.
در این سه مورد و آنچه مانند آنست ، ضرورت اقتضا مى کند که کار مثبت در زیر چتر نجوا قرار گیرد.
قابل توجه اینکه موارد سه گانه فوق همه در عنوان صدقه مندرج است زیرا آنکس که امر به معروف مى کند، زکات علم مى پردازد و آن کس که اصلاح ذات البین مى نماید زکات نفوذ و حیثیت خود را در میان مردم ادا میکند چنانکه از على (علیه السلام ) نقل شده که فرمود:
ان الله فرض علیکم زکاه جاهکم کما فرض علیکم زکاه ما ملکت ایدیکم :
خداوند بر شما واجب کرده است زکات نفوذ و حیثیت اجتماعى بپردازید همانطور که بر شما واجب کرده که زکات مال بدهید.
و از پیامبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده که به ابو ایوب فرمود:
الا ادلک على صدقه یحبها الله و رسوله تصلح بین الناس اذا تفاسدوا و تقرب بینهم اذا تباعدوا :
آیا تو را از صدقه اى آگاه کنم که خدا و پیامبرش آن را دوست دارند:
هنگامى که مردم با یکدیگر دشمن شوند آنها را اصلاح ده و زمانى که از هم دور گردند آنها را به هم نزدیک کن .
