امام رضا علیه السلام فرمودند:
لَتَأمُرنَّ بِالمَعرُوفِ وَ لَتَنهُنَّ عَنِ المُنَکرِ، اَو لَیَستعَمِلُنَّ عَلَیکُم شِرارُکُم، فَیَدعُوا خیِارُکُم فَلا یُستَجابُ لَهُم؛
حتماً امر به معروف و نهی از منکر کنید، و گرنه اشرارتان بر شما مسلّط و حاکم می شوند، آن گاه خوبانتان هم دعا کنند، دعایشان مستجاب نمی شود.
وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۳۹۴
شرح حدیث:
در میان واجبات دینی، امر به معروف و نهی از منکر از «واجبات برتر» به شمار می آیند. در احادیث از آن به عنوانِ «اَسمَی الفرائض» یاد شده: یعنی برترین فرضیه ها.
دلیل این اهمیت هم آن است که برپایی واجبات دیگر، در سایه ی عمل به این دو واجب مهم صورت می گیرد(۱) و اگر این دو در جامعه ی اسلامی کمرنگ شوند، واجبات دیگر هم کم اهمیت می شوند.
ترک این واجب، پیامدهای اجتماعی خطرناکی دارد.
زیان آن به همه افراد برمی گردد و خوب و بد را یکسان در بر می گیرد.
آنچه در این روایت آمده است، بیانگر یکی از عواقب و پیامدهای تلخ سستی در عمل به این فرضیه است؛ یعنی مسلط شدن افراد بد بر سرنوشت اجتماع و در نتیجه بی اثر شدن دعای خوبان!
گرچه امر به معروف و نهی از منکر، از «واجبات کفایی» است، نه عینی، مسؤولیت هر کس باید در خود این احساس را داشته باشد و تصمیم بگیرد اگر دیگری انجام نداد، او اقدام کند، وقتی چنین حسّ و عزمی در همه باشد، هرگز این تکلیف مهم بر زمین نمی ماند.
مرحله ی «تذکّر لسانی» ساده ترین مرحله ی آن است و از همه برمی آید و اگر اقدام عملی و اجرایی بر عهده ی نهادهای خاص است. تذکّر زبانی وظیفه ی همگانی است.
کوتاهی در این امر، گناه است و بازخواست دارد.
پی نوشت:
۱، مضمون حدیثی است از امام باقر علیه السلام: بها تُقام الفرائض…، ر. ک: محمد بن حسن حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص ۳۵۹٫
منبع: حکمت های رضوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام رضا علیه السّلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم (۱۳۹۱).
