شیوه های کلی امر و نهی زبانی
تذکر زبانی می تواند با شیوه های فراوان متنوعی انجام گیرد و در شرایط مختلف این شیوه ها انتخاب میشود تا تاثیر بیشتری داشته باشد.
یکی از رایج‌ترین روش‌ها روش مستقیم است که با مشاهده خطا نزد فرد خطاکار می‌رویم و مستقیما با او تذکر می‌دهیم. مثلا می‌گوییم : این کار شما خلاف است. چرا انجام می‌دهید؟ نظر شما را به شیوه‌های دیگر جلب می‌کنیم:
امر به معروف صریح و ساده
امر به معروف اعتراضی
در تذکر اعتراضی به جای امر و نهی به گنهکاران به او اعتراض می شود واگر این اعتراض بصورت صحیح وبه موقع انجام گیرد تاثیر خوبی در مخاطب خواهد داشت.
تو که می دانی ظلم گناه بزرگی است چرا ظلم می کنی؟ مثلا به کسی که نسبت به مسئولین به طور رکیکی توهین میکند:آقا این چه طرز بیانی که دارید از سنتون خجالت نمی‌کشید؟
امربه معروف تاییدی
ابتدا از او تعریف می‌کنیم و به او ارزش می‌دهیم. مثلا: به مداحی که با صدای خوب مداحی ضعیف و یا غلوآمیز می کند بگوییم : صوت شما برای مداحی خوب است واین نعمت بزرگی است که خداوند به شما داده است اما محتوای مداحی شما خوب نیست. یا به پسر عمه ای که نماز نمیخواند بگوییم درس تو خیلی خوب است یا تو خیلی خوب برخوردی حیف نیست که نماز نمیخونی و خود تو بیچاره میکنی؟
امر به معروف تعلیلی
برخی افراد دنبال فلسفه و دلیل احکام هستند. اگر علت امر را برایش ذکر کنیم پذیرشش بالا می‌رود. مثلا: اگر گرانفروشی بکنید نه تو دنیا نه تو آخرت خیری نمیبری. خداوند برکت دهنده به مال است و …
یا مثلا به کسی که در خانه بداخلاقی می کند بگوییم :انسان بداخلاق شب اول قبر سختی را در پیش رو دارد.
امر به معروف قرآنی
با بیان یک آیه قرآن مرتبط و یا آیه قرآن غفلت زدا: الم یعلم بأن ا… یری / اتقوالله ان الله بما تعملون بصیر….
امر به معروف حدیثی
با بیان یک حدیث مرتبط و یا حدیثی غفلت زدا
امر به معروف فتوایی
با بیان فتوای مراجع
امر به معروف منظوم
مثلا به کسی که لباسش را نشانه تعالی وارزش می داند و یا پوشاندن آن موجب جلب توجه نامحرم می شود می گوییم :
تن آدمی شریف است به جان آدمیت نه همین لباس زیباست نشان آدمیت
ویا به کسی که با فریبکاری به خواسته های خود دست می یابد بگوییم : گیرم که خلق را به فریبت فریفتی بادست انتقام طبیعت چه می کنی
ویا به کسی که با استناد به خطاهای مسلمانان و مسئولان دین اسلام را مورد خرده گیری وبی مهری قرارمی دهند بگوییم :
اسلام به ذات خود ندارد عیبی هر عیب که هست ازمسلمانی ماست
امر به معروف استکراهی
امربه معروف استکراهی آن است که گنهکار را از ترک واجب یا انجام حرام متنفر سازیم .
راههای ایجاد تنفر از گناه:
۱.بیان اشتراک با تبهکاران بزرگ: به کسی که به امام حسین ع علاقه دارد ولی سگ بازی می کند بگوییم : یکی از کارهایی که یزید در آن تبحر داشت سگ بازی بود.
۲.تفهیم همراهی گنهکار با دشمن:مستر همفر جاسوس معروف انگلیسی در خاطرات خود می گوید :باید زنان مسلمان را فریب داد و از چادر بیرون کرد.
- تبیین عاقبت شوم گناه: نظیر اینکه به دختر و پسری که بدون عقد شرعی رابطه دوستانه دارند بگوییم : دوستی دختر و پسر آغازی شیرین وپایانی تلخ وسیاه دارد و موجب از بین رفتن عفت و پاکی انسان میشود.
- بیان ریشه گناه: وقتی کسی بداند عمل اواز چه منشا بدی نشات می گیرد تاثیر پذیری او در ترک آن گناه افزایش خواهد یافت مثلاً به کسی که خنده ی بی موردی می کند بگوییم : امام حسن عسکری (ع)می فرماید : خنده بی جا از نادانی است چنین فردی تکرار به گناه خود نمیکند.
بیان زیان رسانی گناه به دیگران :روزی در مجلس عارف گرانقدر ، مرحوم حاج میرزا جواد ملکی تبریزی یکی از حضار غیبت کرده بود ، آن بزرگوار بسیار ناراحت شده و خطاب به غیبت کننده فرموده بود : چهل روز مرا به رنج و زحمت انداختی .
امر به معروف اعجابی
من از ارتکاب این گناه شما شگفت زده شدم و یا با ادات تعجب وای ، نچ نچ مثلا نچ نچ احمد از تو انتظار همچین کاری را نداشتم.
تحسین نیکوکار نزد گنهکار
مثلا در بر خورد با دو نوجوانی که یکی نماز میخواند و دیگری نمیخواند اولی را مورد تشویق قرار داده و بگوییم “درست که هر دوی شما زرنگ و باهوش هستید اما نماز خواندن احمد نشان میدهد که وی زرنگ تر است.” یا ” به دختری که چادری است جلوی فردی بد حجاب بگوییم بع شما افتخار میکنم یا چادر شما مدال افتخار شماست.
امر به معروف به روش مخاطب مجازی
در مقابل گناهکار فرد دیگری را (مثلا دوستمان را) مخاطب قرار می‌دهیم. یا در حین صحبت با گوشی همراهمان در مورد آن گناه (مثلا: بله حجاب واجبه، دستور خداست) صحبت می‌کنیم.
شیوه غیرتی
با تحریک عواطف و احساسات نسبت به عقائدش، خلافش را نوعی بی‌مرامی تصور کند. مثلا او را نسبت به رضایت امام زمان(عج) و امام حسین(ع) و حضرت زهرا (س) و … و خون شهدا غیرتی نماییم.
شیوه غیری
اگر گناهکار از ما حرف شنوی ندارد ولی از فرد دیگری (مثلا دوستش یا استادش یا ….) حرف شنوی دارد، آن فرد دیگر را توجیه و تحریک کنیم که فرد گناهکار را امر و نهی کنند.
شیوه تهدیدی
تهدید طرف به قطع رابطه / آثار دنیوی و اخروی گناه / مردن در حال گناه / عذاب خدا در دنیا و آخرت / نزول عذاب
شیوه نامه و پیام
(لفظی نیست. مرحله قلبی است.) جهت حفظ حرمت و در جایی که غیرمستقیم اثرش بیشتر است(مثلا اساتید و …) . متن نامه یا ایمیل بستگی به گناه و مخاطب دارد.
شیوه ترک و جدایی
(لفظی نیست. مرحله قلبی است.)
چند توصیه و یادآوری:
- قبل و بعد از امر به معروف در دل توسلی به اهل بیت علیهم السلام نمائیم. (مثلا بگوییم یا صاحب الزمان(عج) …)
- تا زمانی که با لحن و جمله آرام‌تر و خفیف‌تر به مقصود می‌رسیم، نباید از جمله تندتر استفاده کنیم.
- باید با گناه مشکل داشته باشیم نه با گناهکار مسلمان و مومن.
- گناهکار ممکن است از ما بهتر باشد و نزد خدا محبوبتر، خود را از او بالاتر نبین!
- در صورت امکان طوری با او صحبت کرد که در اثر امر و نهی دچار لجبازی نشود.
ترک امر به معروف و نهی از منکر:
- (برادر به برادر یا خواهر به خواهر): سلام. شما که مسلمان هستی و با خدا انس داری، حواست هست که یکی از واجبهای خدا رو فراموش کردیم؟ میدونی امربه معروف و نهی ازمنکر واجبه؟ مثلاً شما به افرادی که با وضع ظاهری نامناسب میان بیرون، یا اونایی که کارهای زشت انجام میدن، تذکر لسانی میدی؟ میدونی به استناد آیات و روایات و فتوای تمام مراجع، این کار (امر به معروف و نهی از منکر زبانی) بهت واجبه؟ فقط تذکر محترمانه و مؤدبانه. بگو و عبور کن.
